De BSA fiets van de ABL.
Meestal wordt deze fiets foutief omschreven als BSA fiets. Vanwaar komt nu die benaming :
tijdens het begin van de Eerste wereldoorlog werd het Belgische leger systematisch
teruggedrongen en kwam er een tekort aan allerlei materiaal waaronder ook fietsen. Tijdens de
veldtocht 1914 maakte men al gebruik van allerhande opgeëiste fietsen. Om een complex verhaal
kort te maken werden sinds het Belgische leger achter de Ijzer zat materiaal aangekocht in het
buitenland. Hierdoor werden verschillende firma’s voor offertes aangeschreven. Onder andere
BSA die voornamelijk wapens, fietsen en fietsonderdelen maakten schakelde door de oorlog
over op een grotere productiecapaciteit. Hierdoor werden door het Belgisch leger ook fietsen van
het merk BSA aangekocht. Deze fietsen waren met een stangenremsysteem uitgerust en stonden
in het Belgisch leger bekend als BSA fiets. Het probleem stelde zich eigenlijk toen al omdat er
fietsen bij The Sun, James, Enfield en BSA werden gemaakt. Maar in de ABL-volksmond bleef
het BSA. Je kan het best vergelijken met het toestel waarmee je foto’s maakt en Kodak wordt
genoemd, in België verstaat iedereen je, ondanks dat het een merknaam is.
Die benaming bleef tijdens het interbellum. Officieel heten de toenmalig nieuw geproduceerde
fietsen T.m. 1 wat staat voor Type militaire 1. Deze was een Belgisch product met de BSA
model 1915 als voorbeeld en lijkt er van ver op, met stangenremmen. De fiets heeft wel andere
type bagagerek, de model 1929 (plateau met gaatjes) en wapenhouder. Deze wapenhouders zijn
ingevoerd in 1915, afgeschreven vanaf 1923, terug ingevoerd in 1930 tot 1934 en dan definitief
vervangen door het type kolfbak en lederen draagstel aan het balhoofd. Het type daarna vanaf
1940 geproduceerd heet niet Tm 2 maar A.B.39 wat staat voor Armée Belge model 1939 en is
officieel uitgerust met 2 kabelremmen maar bestaat ook met één kabelrem en een terugtraprem
NOVO Husqvarna.
Na de 18 daagse veldtocht zie je op foto’s soms Duitsers met deze fietsen. Tijdens de Tweede
Wereldoorlog word in Engeland een Belgische onafhankelijke Brigade opgericht die ook
uitgerust is met de Mk V en MkV* fiets van het Engelse leger. De MkV met een stangenrem
voor en een eadie coaster terugtraprem en de MkV* met twee stangenremmen voor en achter. De
vroegste productie gegevens zijn er aan de hand van onderdelen die uit 1939 gedateerd zijn. Een
bagagerek uit 1934 is waarschijnlijk afkomstig van een late MkIV en MkIV*, de voorloper die in
de jaren 30 in het Engelse leger nog in gebruik was. De geweerhouders zijn enkel voorzien voor
de SMLE geweren ondanks foto’s met de BREN en STEN gun erin. De vroegste foto’s tot nu toe
gevonden zijn op Kreta genomen in 1941 door de Duitsers. De fietsen werden geproduceerd bij
Enfield, Royal Enfield, Phillips en ook BSA. Na de Tweede Wereldoorlog werden alle Europese
legers opnieuw opgericht en geherstructureerd met Engels en Amerikaans legermateriaal. Het
Belgische leger heeft onder de befaamde Lend-Lease contracten ook de Mk V en MkV* in
gebruik genomen. Een feit is dat vele van deze fietsen tot in de jaren 90 in den ABL in gebruik
waren en ook de benaming BSA fiets hielden. De verwarring word alleen maar groter omdat vele
verzamelaars zelfs menen en verder vertellen dat deze fietsen vooroorlogs zouden zijn. Het
bagagerek lijkt op het Belgische model in Engeland gemaakt tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het
verschil is goed te zien op foto’s het frame is 24inch terwijl de vooroorlogse Belgische fietsen
22inch zijn. Die vijf centimeter verschil in balhoofd hoogte zijn duidelijk te zien. De driekleurig
emaille rijplaat is van het model zoals oorspronkelijk vanaf 20 november 1934 ingevoerd, veelal
zie je bijgeschilderde en zelfs ABL aangemaakte platen (vergelijkbaar met de nummerplaten van
andere voertuigen). We zijn er nog altijd niet uit welke platen voor- of naoorlogs zijn, per serie
van nummers zijn er afwerking- en detailverschillen. Bij elke fiets is een inschrijfboekje
voorzien waarin de fiets geregistreerd, zijn toebehoren, mutaties en reparaties staan. Na de Lend-
Lease periode werden de markering ABL in het frame geslagen. Ze werden toen ook aangepast
aan het modernere verkeersreglement denk maar aan reflectors en verlichting. Ook kettingkasten
waren ABL aanpassingen alsook veelvuldige reparaties ten koste van originele onderdelen. De
fietsen werden ook soms meermaals herschildert zowel professioneel als occasioneel met de
borstel, soms hangen de haren nog in de verf. Je vind ze terug in verschillende musea en
verzamelingen. Zelf hebben we al een honderdtal serienummers genoteerd van nog bestaande
fietsen of frames.
Philip en Daisy
Foto’s :
Tekening van de MkV*
Inschrijfboekje 11 juni 1947.
